İşletmeler belirli zaman dilimleri içindeki kazançlarını hesaplayabilmek için ciro hesaplamalarına ihtiyaç duyar. Ciro, ürün ya da hizmet satarak bir ticari faaliyet içinde olan küçük ya da büyük işletmelerin net kazançlarını ifade eden bir ölçüm kavramıdır. Ciro hesaplaması ile şirketler, kâr ve zarar miktarlarını bazı zaman dilimlerini baz alarak net bir şekilde görebilir. Şirketin şu anki hâlini ve gelecekteki performanslarını analiz edebilmek adına bu parametre işlevseldir. Şirketin büyüklüğüne ve kazancına göre değişkenlik gösteren ciro çeşitleri vardır. Uzmanlar ciro çeşitlerini şirkete uygun bir şekilde entegre ederek ve analizleyerek şirket için kritik noktaları tespit edebilir.

Yazı içinde cironun ne olduğuna, nasıl hesaplandığına ve kâr ile ciro arasında nasıl bir fark olduğuna aşağıdaki başlıklar aracılığıyla değinilecektir:

• Ciro nedir?
• Kâr ile ciro arasındaki fark nedir?
• Ciro çeşitleri nedir?
• Yazılı senetlerin devri olarak ciro nedir? Çeşitleri nelerdir?
• Ciro nasıl hesaplanır?
• Gelir nedir?
• Safi hasılat nedir?
• Gayri safi hasılat nedir?
• Ciro işletmeler açısından neden önemlidir?
• Ciro hakkında merak edilen noktalar nelerdir?

Ciro Nedir?#

Ciro, kökenini İtalyanca'dan alan bir kelimedir. Türkçe karşılığı "döngü"dür. Şirketler için kavramsallaştırılan bu kelime, bir şirketin gider ve maaliyetleri eksiltilmeden belirli bir zaman dilimindeki toplam kazancını ifade eder. Ciro hesabı yapabilmek için şirketin büyüklüğü ya da küçüklüğü önemli değildir. Her işletme ciro hesabı yaparak şu anki ve gelecekteki hâli için bir ön bilgiye sahip olur. Fakat departman olarak büyük işletmelerde ciro takibi daha titizlikle yönetilir. Genellikle finans departmanı üzerinden ciro takibi gerçekleşir. 

Cironun şirketler açısından kullanılmasında kâr ya da zarar gibi bir hesaplamaya gidilmesi amaçlanmaz. Şirketler bir gün ya da bir ay gibi zaman dilimleri içinde ne kadar satış yaptıklarını görmek için ciroyu kullanır. İşlem hacimleri hakkında fikir veren bu kavram, şirketin her departmanındaki faaliyetleri hakkında da fikir verebilir.

Kâr ile ciro arasındaki fark nedir?#

Ciro, bir işletmenin kasasındaki toplam para iken kâr, masrafların çıkarılmasının ardından şirkete kalan net paradır. Bu sebeple ciro ile kâr arasındaki temel farkın hesaplama yöntemi olduğunu söylemek mümkündür. Her ne kadar aralarında belirgin bir fark bulunsa da şirketler ciro ile kârı birlikte değerlendirmeyi uygun görür. Özellikle cironun yüksek olması ve kâr miktarının düşük olması durumunda daha farklı stratejilere gidilebilir. Bu sebeple ciro hesaplaması ve ardından kâr ve maliyetin ayırt edilmesi şirketlerin yol haritalarında önemli parametrelerdir.

Ciro Çeşitleri Nedir?#

Büyük ve küçük işletmeler farklı zaman dilimlerini baz alarak ciro hesaplaması yapar. Bu zaman dilimleri kimi şirketlerde aylık olurken kimilerinde saatlik olabilir. Şirketin büyüklüğüne ve satış miktarına göre değişkenlik gösteren ciro çeşitleri vardır. Fakat genel olarak şirketler daha çok her zaman dilimi için ciro hesabı yapmak noktasında hemfikirdir. Bu dilimler şunlardır:

• Günlük ciro
• Haftalık ciro
• Aylık ciro
• Yıllık ciro

Günlük ciro#

Daha çok kısa zaman dilimlerinde kazanç elde etmeyi amaçlayan küçük işletmelerin kullandığı ciro çeşitlerinden biridir. Özellikle bakkal gibi işletmeler gün sonunda ciro hesaplama yaparak günü kapatır. 

Haftalık ciro#

Haftalık ciro, orta büyüklükteki şirketlerin tercih ettiği ciro çeşitidir. Bu gibi şirketler çalışanlarına ödemelerini haftalık olarak yapar. Bu sebeple cirolarını da haftalık hesaplarlar. Haftanın ilk gününü ve son gününü seçerek bir hesaplama içindedirler. Kafe ya da restoran gibi şirketler haftalık ciro hesabı yapan şirketler arasındadır.

Aylık ciro #

Türkiye’de küçük ya da büyük işletmelerin neredeyse tamamı aylık ciro hesaplaması içindedir. Günlük ve haftalık ciro hesaplamalarında ayrışma olsa da aylık olarak ciro hesabı yaparlar ve bir sonraki aya referans oluştururlar. Özellikle çalışanların aylık maaş alması da buradan kaynaklanır.

Yıllık ciro#

İşletmeler her yıl belirli bir oranda büyümeyi amaçlar. Gerek yurt içi gerekse yurt dışı alanda satışlarını artırmak isterler. Yıllık ciro hesaplaması daha büyük şirketlerin tercih ettiği bir uygulamadır. Aynı zamanda bu şirketler yılı dört ayrı çeyreğe bölerek üç aylık hesaplamalar içinde de olabilirler. Her çeyrek için hedefleri olur ve büyümeyi bu çeyrekleri referans alarak sağlamaya çalışırlar.

Yazılı Senetlerin Devri Olarak Ciro Nedir? Çeşitleri Nelerdir?#

Ciro, her ne kadar kişiler tarafından hasılat anlamına gelen bir kavram olarak öne çıksa da ticaret senedinin bir başka kişiye devredilmesiyle ilgili işlemlere dair de farklı bir anlam içerir. Bu işlemler esnasında hakların devri için yazılı belgenin imzalanması gerçekleşir. Sözlü olarak ifade edilmesi bir geçerlilik sayılamayan bu eylemde ciro yapan kişi evrağın arka yüzüne imza atar. Şekil yönünden ciro çeşitleri ve amaç yönünden ciro çeşitleri vardır:

Şekil Yönünden Ciro Çeşitleri#

Şekil yönünden ciro çeşitleri arasında tam ciro ve beyaz ciro vardır. 

Tam ciro#

Tam ciro, çekin üzerinde isim belirtilmesini gerektiren bir kıstasa sahiptir. Şu kişiye ödeme yapınız, şeklinde bir ibare varsa tam ciro olduğu söylenir. Ad, soyadı ve imza ile tam ciro olduğunu söylemek yeterlidir. İstenildiğinde evrağa tarih de atılabilir. 

Beyaz ciro#

Bir çekin arkasında herhangi bir kişi belirtilmeden ödeme talimatının verilmesi durumunda bu çek beyaz ciro olarak isimlendirilir. Evrakın kimin için düzenlendiği belirli olmayan bir ciro türüdür. 

Amaç Yönünden Ciro Çeşitleri#

Amaç yönünden ciro çeşitleri arasında temlik cirosu, tahsil cirosu ve rehin cirosu yer alır.

Temlik cirosu #

Senetten gelen tüm hakların başka birine devredildiği ciro çeşiti temlik cirosu olarak ifade edilir. Ayrıca herhangi bir ciro için hangi tür ciro olduğu belirtilmemişse otomatik olarak temlik cirosu olduğu yönünde karar kırılır. Dolayısıyla bu amaç içinde olan kişiler ciroya özel bir atıfta bulunmadan işlemlere başlayabilir.

Tahsil cirosu #

Senetten doğan hakların bir başkasına devredilmeden senet bedelinin ciro eden kişi için tahsil edilmesine dair işlemler tahsil cirosu olarak ifade edilir. 

Rehin cirosu#

Rehin cirosu, kişinin senette yer alan hakkını bir başkasına rehin etmesi amacıyla düzenen bir ciro çeşitidir.

Ciro Nasıl Hesaplanır?#

Aylık, haftalık, günlük ve yıllık gibi farklı dönemlere özgü hesaplanan cirolar işletmeler tarafından hesaplanır. Bazı işletmeler finans departmanları aracılığıyla bunu gerçekleştirirken bazı küçük işletmeler kendi içlerinde hesaplama yaparlar. Ciro nasıl hesaplanır, sorusuna cevap vermek gerekirse cironun tanımından da anlaşılacağı üzere çok karmaşık olmayan bir yöntemle gerçekleştiği söylenebilir. Tanımında yer aldığı gibi herhangi bir kâr ya da maliyet hesabına gidilmeden kasaya giren toplam para cirodur. 

Ciro hesabını daha hızlı ve sistematik hâle getiren başlıca iki yöntem bulunur. Bu yöntemlerden biri safi hasılat bir diğeri de gayri safi hasılattır. Fakat bu iki kavrama geçilmeden önce gelirin ne olduğuna değinmekte fayda vardır. Özellikle şirketlerin ne üzerinden kazanç elde edip hesaplamaya dahil ettikleri daha net anlaşılır. Aşağıdaki başlıklar aracılığıyla gelire ve bu hesaplama yöntemlerine detaylı bir şekilde ulaşabilirsiniz:

Gelir Nedir?#

İş hayatında olanların ve bir şirketi işletenlerin yakından tanıklık ettiği bir kavram gelirdir. Daha çok kişiler brüt maaşını söylemek yerine net maaşını söyleyerek gelirlerini ifade eder. Fakat şirketler için gelir kavramı brütü ifade eden bir kavram olarak öne çıkar. Dolayısıyla gelir, net ve brüt olmak üzere iki farklı anlama gelebilir. Türkiye'de herhangi bir işte maaşlı bir çalışan değilseniz ve işletmeniz varsa yakından tanıklık edeceğiniz kanun olan Gelir Vergisi Kanunu çerçevesinde gelire dahil olan bazı kazançlar sıralanmıştır. Bu kazançlar dikkate alınarak şirketler elde ettikleri paralar için vergilendirme süreçlerini takip eder.

Gelir kategorisinde şu kazançlar yer alır:

• Serbest meslekten elde edilen kazançlar 
• Gayrimenkul iratları  
• Ticari faaliyetlerden elde edilen kazançlar 
• Zirai kazançlar 
• Belirli bir ürün ya da hizmet için alınan ücretler 
• Menkul sermaye iratları 
• Diğer kazançlar ve iratlar

Safi Hasılat Nedir?#

Ciro hesaplaması yapan küçük ya da büyük işletmelerin sıklıkla tercih ettiği yöntemlerden biri safi hasılat yöntemidir. Yöntem, görece kolay ve anlaşılır bir yöntem olmasıyla güvenilir sonuçlar verir. Şirketin hem yurt içi hem de yurt dışı gelirlerinin tamamını hesaplama içine alır. Bu hesaplama yapılırken özellikle inidirimler, iadeler ve satış iskontolarının çıkarılması ise elzemdir. Çünkü bunlar bir gelir kalemi değildir ve hesabı yanlış gösterir. Safi hasılatla ciro hesaplama şu şekilde yapılır: 

1. Şirketin yurt içinden gelen kazancı 
2. Şirketin yurt dışından gelen kazancı 
3. Diğer kazançları 
4. Satışlar üzerindeki iskontolar
5. Ürün/hizmet indirimleri
6. Ürün/hizmet iadeleri

Safi hasılatta bu altı nokta şu şekilde hesaba alınır CİRO = (1+2+3) - (4+5+6).

Gayri Safi Hasılat Nedir?#

Safi hasılatta şirketin uyguladığı indirimler, iskontolar ve iadeler toplam kazançtan eksiltilirken gayri safi hasılatta bir eksiltme gerçekleşmez. Gayri safi hasılat içinde şirketin hisse satışları, faizden elde ettiği gelirler ve ekipman satışlarından elde edilen para da yer alır. Yani brüt parayı ifade eden toplam miktardır. Gayri safi hasılat içinde hiçbir kalem eksiltilmez. Hesaplama yapıldıktan sonra brüt miktardan bütün masraflar çıkarılır ve ardından net para gözükmüş olur. Bu paranın ekside ya da artıda olması şirketin durumu hakkında işletmeye fikir verir. Sonuç olarak kârda ya da zararda olduğu görülmüş olacaktır.  

Dolayısıyla gayri safi hasılat cirosu = (1+2+3).

Ciro Hesaplaması Yapmak İşletmeler Açısından Neden Önemlidir?#

Şirketler belirli zaman dilimlerinde ciro hesaplaması yaparak gidişatlarını takip edebilir. Geçmişe yönelik sorgulamalar ve geleceğe yönelik öngörüler bu hesaplamalarla sağlanabilir. Şirketler açısından ciro hesabı yapmanın önemleri arasında şunları saymak mümkündür:

• Şirketin şu andaki finansal durumunu görebilmesi için ciro hesabı yapması önemli bir veri oluşturur.
• İşletmeler kâr ve zarar oranlarını istedikleri zaman dilimlerini seçerek ciro hesabı üzerinden görebilir.
• Net kazancın eksi ya da artı yönde olduğunu görmek şirketlere nasıl bir aksiyon almaları gerektiğiyle ilgili fikir verir.
• Şirketin istediği zaman dilimlerine göre takip edebileceği güvenilir bir tablonun olması ciro hesaplaması ile sağlanır.
• Şirketler özellikle gider kalemlerinden bazı noktaların kârlarına nasıl etki ettiğini tek tek tespit edebilir. Bu sayede şirketin dengede veya artı yönde kalmalarını sağlayabilirler.
• Finansal desteğe ihtiyaç duyulup duyulmadığı ciro hesaplaması ile ulaşılan noktalarla netleşir. 
• Şirketler anında müdahale edebilecekleri bir tabloya sahip olmanın farkındalığıyla daha iyi hamleler içinde olur.
• Özellikle yeni başlayan küçük işletmelerin ilerlemesinde ciro hesaplaması iyi bir yol göstericidir.
• Şirketin hangi departmanında nasıl bir faaliyet içinde olunması gerektiğiyle ilgili ciro hesaplaması ile konuşmak mümkündür. Ciro bilgisinden sonra şirket net gelirini belirler ve departmanlar arasında liderler toplantı düzenler. Bu sayede sorun tespitine yönelik etkili eylemler içinde olunur.
• Şirketin yatırımlara karşı tavrını ve yatırımcıları çekmesi ciro sayesinde gerçekleşir. Cironun hesaplanmasıyla net gelire ulaşılması yatırımcıların bu tablodan yararlanarak eyleme geçmesinde güvenilir bir kaynak oluşturur.
• Ciro aracılığıyla şirket satış ve pazarlama stratejileri üzerine düşünür. Var olan stratejileri gerekirse değiştirme yönünde adımlar atar. Daha fazla ciro elde etmenin yollarını arar. Kısa ve uzun vadeli planlar içinde olarak şirketin durumunu daha iyiye getirebilmenin fırsatını ciro aracılığıyla elde etmiş olur.

Ciro Hakkında Merak Edilen Noktalar Nelerdir?#

Ciro ve ciro hesaplama ile ilgili birçok işletmenin aklında bazı sorular vardır. Cironun hangi dönemde hesaplanması gerektiği ya da ciro kaybı desteğinin ne olduğu ile ilgili bu alt sorular, ciro hakkında merak edilen noktalardır. Bizler de bu soruları sizler için başlık başlık ayırarak ele aldık.

Ciro takibi nasıl yapılır?#

Ciro takibi, firmanın büyüklüğüne ve giderlerinin miktarına göre farklılık gösteren uygulamalarla yapılabilir. Özellikle otomasyonlardan yararlanılarak finansal departmandaki kişiler haftalık, aylık ve yıllık olarak ciro takibini tablolaştırabilir. Her ne kadar daha büyük işletmelerin aylık ciro takibi yaptıkları görülse de şirketin zaman döngüsü ve işleyiş şekli baz alınarak gerçekleşen bir sistemin olması gerektiği unutulmamalıdır. Her şirket kendi ihtiyaçlarına göre bir takip mantığı geliştirir. 

Ciro hesaplaması yapmak her şirket için gerekli midir?#

Şirketin türü ve amacı fark etmeksizin ciro hesaplaması yapmak şirketin varlığının sürdürülebilmesi için çok önemlidir. Ciro hesaplaması, şirketin önünü açan, nasıl bir yönde gittiği gösteren, geleceğe ve şu ana dair güvenilir bilgiler sunan bir hesaplamadır. Dolayısıyla eğer şirket şu anda ve gelecekte var olmak istiyorsa ciro hesaplaması yapmalıdır. Bunu bir programa dökmeli, finansal sistem yaratmalı ve özenle takip etmelidir. Her şirketin bu hesaplama içinde olması elzemdir.

Çek ciro etmek ne anlama gelir?#

Çek ciro etmek ya da çek cirolamak ile ifade edilen bu eylem, bir kişinin sorumluluğunda olan çek cironun diğer kişiye aktarılmasıdır. Kişi bu aktarım ile ciroya dair bütün haklarından vazgeçmiş olur. Çekin yeni sahibi ise bu ciroya dair sorumlulukları ve hakları üstlenir.

Çek ciro etmek ise hızlı ve kolay gerçekleşen bir işlemdir. Öncelikle çekin arka yüzüne şu andaki çek sahibinin şirketinin kaşesinin basılması işlemi gerçekleşir. Basılan kaşenin altına şirket sahibi imza atar. Eğer şirket sahibi tek bir kişi değilse tüm ortakların imza atması gerekir. Ardından çek ciro edilmiş olur.

Ciro Primi nedir?#

Şirketlerin kendilerinden sürekli ürün/hizmet alan alıcılarına uyguladıkları ayrıcalıklara bağlı olarak sağlanan menfaat, ciro primi olarak ifade edilir. Vergi kanunlarında da geçtiği gibi bu türden bir uygulama iskonto uygulamaları başlığı altına girer. Yani alıcının ödediği miktar üzerinde ya da verilen mal üzerinde alıcının lehine bir uygulamanın gerçekleşmesidir. Örneğin daha düşük bir fiyatla satmak ya da malı daha fazla vermek gibi. 

Ciro kaybı desteği nedir?#

Pandemi dönemiyle birlikte birçok şirketin sürekli kapalı kalmasıyla ve satış yapamasıyla etkilendiği salgın, bu işletmelerin ciro kaybı yaşamasına neden olmuştur. Devlet işletmelerin toparlanmaları için ciro kaybı desteği programı başlatmıştır. Bu programa göre şirketin cirosu eğer yıllık olarak 3 milyon liranın altındaysa ve pandemide %50'den fazla düşüş yaşamışlarsa bu işletmeler devlet tarafından desteklenir. Ciro kaybı desteği pandeminin en çok etki ettiği yiyecek ve içecek sektörü için geçerli bir destek olarak 2020 ve 2021 yıllarından uygulanmıştır.