Kitle İletişim Araçları Nelerdir?

Geçmişten günümüze kadar gelen süreçte toplulukların; gelişmelerden, haberlerden, sanattan ve edebiyattan haberdar olmaları için kitle iletişim araçları kullanılmıştır. Bu araçlar arasında öne çıkan gazeteler, dergiler, radyo kanalları, televizyon programları ya da internetin sağladığı uzantılar yer alır. Eskiden yalnızca gazete ve dergi ile sınırlı olan araçların günümüzde daha da farklı alanlarda ortaya çıkabilmesi, geldiğimiz noktanın boyutu hakkında fikir verir niteliktedir. İnsanlar artık yalnızca yerel alanda değil global alanda da birçok yerden haber alabilir durumdadır. Tüm bunların etkisini konuşabilmek için kitlelerden, kitle iletişiminden ve bu alanda etki sağlamaya çalışan kitle iletişim araçlarının çeşitliliğinden söz edebilmesi gerekir. Bu kavramların insanlar üzerinden nasıl bir etkisi olduğu, farklı alanlarla entegre olup olmadığı ise tartışılan bir diğer konudur. Özellikle günümüzde pazarlamanın kitle iletişim araçlarıyla yakından ilişkili olması, birçok markanın gelişim sürecinde bu araçları etkili kullanarak öne çıkması tartışmaya değer nitelik taşır.

Bu yazı içinde aşağıdaki başlıklar çerçevesinde kitle iletişim araçlarının ne olduğundan, hangi alanlarda kullanıldığından ve diğer alanlarla etkileşiminden detaylı bir şekilde bahsedilecektir:

• Kitle nedir?
• Kitle iletişimi nedir?
• Kitle iletişim araçları nelerdir?
• Kitle iletişim araçlarının özellikleri nedir?
• Kitle iletişim araçları hangi amaçlarla kullanılır?
• Kitle iletişim araçlarına internetin etkisi nasıldır?
• Pazarlama ve kitle iletişimi arasında nasıl bir ilişki vardır?
• Kitle iletişim araçları toplumu nasıl etkiler?

Kitle Nedir?#

Bir arada bulunan insan topluluğunu ifade etmek için kullanılan kelimeye kitle denir. Kitle, makro düzeyde bütün insanları ifade edebildiği gibi mikro düzeyde bazı toplulukları ifade etmek için özel olarak da kullanılabilir. Özellikle mikro düzeyde kullanılarak odaklanılan kitle kavramı günümüzde sıklıkla öne çıkar. Birçok şirket ya da devlet sistemleri belirli kitleleri hedef alarak çalışmalarını yürütür. Bunlar arasında; hedef kitle, hedef kitle çalışmaları ya da seçim anketleri gibi kavramlar akla gelir. Kimi zaman da genel kitleyi hedef alarak hazırlanmış bir anket ya da formun kişilerce doldurulmasından sonra, farklı filtrelendirme seçenekleriyle özelleştirilerek belirli bir gruba odaklanılması sağlanır.

Kişisel verilerin öneminden bahsederken kitle kavramından bağımsız bir konuşma yapmak güçtür. Herhangi bir web sitesine ya da mobil uygulamaya üye olduğunuzda doldurduğunuz kısa formlar, belki de çok önemsemediğiniz sosyodemografik noktalar; geniş bir bakış açısıyla incelendiğinde önemli verileri gösterecektir. Örneğin yaş, cinsiyet veya gittiğiniz bir okulu işaretlediğiniz bir form, araştırma alanında farklı sonuçların elde edilmesinde etken olabilir. Kitle kavramı, tek tek bireylere odaklanmak yerine topluluğa bakan ve farklı disiplinlerde işlenebilen bir kavramdır. Bu açıdan tartışmaya açıldığında bağlam olarak oldukça geniş noktalara gidebilir.

Kitle İletişimi Nedir?#

Kitle iletişimi denildiğinde yalnızca tek bir alandan söz etmek mümkün değildir, birçok farklı alanlarla kitle iletişiminin sağlanması ve desteklenmesi mümkündür. İletişim her ne kadar kişilerin aklında canlandığı şekliyle diyalog gibi düşünülse de kitle iletişimi denildiğinde daha farklı bir şeyin akla gelmesi gerekir. Burada; radyo programının dinleyicisinden, bir gazete okurundan ya da televizyondaki programın izleyicisinden bahsetmek gerekecektir. "Bu insanların kitle iletişim araçlarıyla kurduğu etkileşim nasıl gerçekleşiyor?", "Bu araçlar aktarmak istedikleri şeyi gerçekten karşı tarafta canlandırabiliyorlar mı?" ya da "İstenilen etkinin ne kadarı oluşuyor?" gibi sorularla kitle iletişimi üzerine düşünmek daha iyi sonuçlar verebilir.

Kitle iletişiminin tek yönlülüğü ise özellikle ilk kitle iletişim araçlarında daha fazla öne çıkan ve tartışılan bir noktada yer alıyordu. Teknoloji henüz hayata geçmeden önceki zaman diliminde bir şeylere okuyarak ulaşabilen topluluğun düşüncelerini karşı tarafa iletmesi çok daha az mümkündü. Örneğin bir haber yazısını eleştirebilmek, kitap yazarına ulaşabilmek ancak fiziksel alanlarda mümkün olabiliyordu ve bu da herkes tarafından ulaşılabilen bir yerde durmuyordu. Günümüzde kitle iletişimi denildiğinde internetin de etkisiyle çok daha geniş bir kavramdan söz etmek mümkün olur. Bu durum da kitle iletişiminin tek yönlülüğünü ortadan kaldırarak herkesin bu araçları kullanmasına imkân tanır. Hâliyle her ne kadar habercilik, yazarlık ya da program sunuculuğu özel meslekler olsa da artık her bireyin bunları yapabilmesiyle yayılmaya hazır olan bilginin miktarının da ne derece arttığı üzerine düşünmek önemlidir.

Kitle İletişim Araçları Nelerdir?#

Kitleler, birçok farklı kitle iletişim aracından ileti alarak kendi düşünce ve davranışlarını değiştirebilir ya da dönüştürebilir. Kitle iletişim araçlarının rolü bir iletiyi tek yönlü iletmek ya da kitlelerle etkileşime geçmek olabilir. Tek yönlü ileti ya da etkileşim farklı bağlamlarda değerlendirilen iletişim yöntemleridir. Amaçlara göre kullanılan araçlarda da farklılıklar vardır. Günümüze kadar gelen süreçte yedi farklı başlık altında kitle iletişim araçlarından bahsedilebilir:

1. Yazılı kitle iletişim araçları#

Kitle iletişim araçlarının belki de en eskilerinden biri olan yazılı kaynaklar, genellikle tek yönlü ileti oluşturan kitle iletişim araçlarıdır. Matbaanın da icat edilmesinden sonraki süreçte bu kaynaklara ulaşan insan sayısı da artmıştır. Bunlar arasında gazete, dergi ya da kitaplardan söz etmek mümkündür. Eskiden toplumu gelişmelerden haberdar etmek, makaleleri yayınlamak, kitapları bölüm bölüm paylaşmak gibi farklı amaçlar için etkili bir araç olan gazeteler, günümüzde yeni kuşaklar arasında etkisini yitirmek üzeredir. Makale ya da kitap yayınlama amacının dışında daha çok bir haber hakkında derinlemesine bilgi sunulması ya da görüş bildirilmesi gibi amaçlarla basılır. Şu an insanların daha çok dergi ve kitaplara yöneldiğini, onları okuyarak bilgi edinmeye çalıştığı görülür. Daha önemli bir noktada duran şey ise basılı kaynaklar yerine insanların artık ulaşılabilirliğinin daha kolay olmasının etkisiyle elektronik gazete ve dergileri okumayı tercih etmesidir. Bu da dünyanın yönünü çevirdiği noktaya uygun bir yönelimdir.

2. Telgraf#

Teknolojinin gelişmeye başladığı ilk zamanlarda telgraf kitle iletişim aracı olarak kullanılan bir sistem sağlıyordu. Birbirlerine uzak mesafelerde haberleşmenin ve gelişmelerin aktarılması için yazılı bir mekanizma sağlayan telgraf sayesinde kitleler birbirlerinden haberdar olabiliyordu. Şu an gelişen teknoloji nedeniyle neredeyse hiç yaygın olmayan telgraf, bir zamanlar en önemli kitle iletişim aracı olarak kullanıyordu.

3. Telefon#

Telefonun icat edilmesiyle kitle iletişimi daha farklı bir boyut kazandı. Mektuplaşmanın ya da telgrafla haberleşmenin zor olduğu ve zaman aldığı alanlarda anlık haberleşebilme telefon aracılığıyla çözüme ulaştırıldı. Özellikle savaş zamanlarında telefon önemli bir kitle iletişim aracına dönüştü. Taraflar birbirleriyle haberleşebilmek ya da uzlaşabilmek için telefonu kullandı. Şu anda ise insanlar tarafından sosyalleşmek ve birbirlerinden haberdar olmak için kullanılır.

4. Radyo#

Haberlerin insanlara iletiminde önemli bir kitle iletişim aracı olan radyo, geçmişten günümüze gelen süreçte etkinliğini korumaktadır. Ses dinlemek için farklı teknolojik gelişmelerden yararlanarak bu kültürün şekillendiğini görmek mümkündür. Müziğin, haberlerin veya programların anlık dinlenildiği radyoda, şu an kayıtların alınması ve belirli temalarda konuşmaların yapılmasını sağlayan podcast gibi gelişmeler de yer alır. Bu sayede sanat, edebiyat, bilim, teknoloji, mizah ya da haberler belirli sınırlar çerçevesinde insanlara aktarılır.

5. Sinema#

Kitle iletişim araçları arasında yer alan sinema, ilk ortaya çıktığı zamanlarda toplumun bir sesi olarak görüldü. Yaşanılan günlük sorunların aktarıldığı, politik eleştirilerin yapıldığı ve halkın sorunlarının yansıtıldığı sinema; önemli bir kitle iletişim aracıydı. Yalnızca bununla sınırlı kalmayıp sanat ve edebiyatın da işlemesinde öncü oldu. Birçok kitap sinemaya uyarlanarak insanların farklı bakış açıları geliştirmesi sağlandı. Günümüzde hâlâ etkinliğini korur.

6. Televizyon#

Ses ve yazı temelli kitle iletişim araçlarından sonra ulaşılabilirliğinin her an sağlanabilmesinin mümkün olduğu televizyon, kitlelere görüntülü bir aktarım sağladı. Haberler artık yalnızca anlatılmak kalmayıp görüntüyle de desteklenerek aktarıldı. Bu durum kitlelerin görüntüyü de değerlendirme sistemlerine dahil etmelerinde etkili oldu. Farklı coğrafyalardan ya da yerel olarak farklı noktalardan insanları görmek ve onların yaşantılarını izlemek televizyon aracılığıyla mümkün hâle geldi. Programlar aracılığıyla kitleler haberler dışında dizi, belgesel ya da film izleyebildi. Ulaşılabilirlik arttıkça insanlar tutum ve davranışlarında da televizyon sayesinde gidebildi.

7. İnternet#

Dünyadaki bütün toplulukların internete erişim sağlamasıyla ulaşabileceği bilgiler, etkileşimin sınırının ne kadar genişlediğini düşündürtür. Öyle ki herhangi bir bilgi internet ortamına girdiği andan itibaren herkese açık bir alanda paylaşılmasa bile depolanarak ve saklanarak uzun zaman dilimleri içinde korunur. Kitle iletişiminde temel nokta olan bir iletinin kitle iletişim araçlarıyla iletilmesi, internet sayesinde daha da farklı bir boyuta ulaşır. Eskiden olduğu gibi tek yönlü bir iletimden söz edilmez; okurların, dinleyicilerin ve izleyicilerin bu etkinliğe katılımı etkiyi çeşitlendirmiştir. Topluluklar bir şeyi okuduktan, dinledikten ya da izledikten sonra düşünceleri hakkında geri bildirim verebilir ve yayıcıya bunları ulaştırabilir. 

İnternet direkt olarak olmasa da dolaylı olarak öne çıkan bir araçtır. Gazetelerin, dergilerin, televizyon programlarının, dizilerin ya da filmlerin aktarılmasını; dünyadaki herkese ulaştırılmasını sağlar. Bu yönüyle internetin olmadığı ya da kesintiye uğradığı zaman dilimlerinde kitle iletişimi alanında da büyük eksiklikler yaşanır. Dünyada internete erişimi olmayan bölgeler için gelişmişlik seviyelerine yönelik tahminde bulunmak bu bağlamda mümkündür. 

Kitle İletişim Araçlarının Özellikleri Nedir?#

Kitle iletişim araçlarının öne çıkan özellikleri arasında şunlar vardır:

• İlk olarak ulaşılabilirliğinin herkese eşit derecede olması yer alır. Bu nedenle sosyal statü alanında çok büyük farklar yaşatmayan araçlar olduğunu söylemek mümkündür. Dünyadaki çoğu bireyin internete erişimi olmasıyla bir şeyleri öğrenmesi, haberdar olması ve bilgi üretmesi mümkündür. Kimileri ücretli üyelik talep etse de internetteki neredeyse her bilgiye ulaşmak için bu araçlar aktif rol oynar.
• Kitle iletişim araçları düzenli yayın yapma özelliğine sahiptir. Günlük, haftalık ya da aylık periyotlarla bir içerik üreterek insanlara bunu sunarlar. Bir şeyin kitle iletişim aracı olduğunu söylemek için uzun ya da kısa sürelerde tekrar ediyor olması gözetilir. 
• Kitle iletişim araçlarının doğruluğu kanıtlaması ve ikna edici bir dil kullanmasına yönelik özelliği öne çıkar. İnsanların da geri bildirimlerinin etkisiyle bu araçlar şekillenir, farklılıklara giderek memnuniyeti sağlamayı amaçlar.
• Televizyon ve radyo gibi faaliyet gösteren kitle iletişim araçlarının bir olay olduğunda anlık olarak onu aktarması ve yorumlaması beklenir. Canlı yayınlar ya da anlık girilen yazılı haberler bunlara örnek niteliğindedir.
• Bu araçların sunduğu ve sağladığı bilgilere yönelik tek yönlülük çok daha ağır basmaktadır. Alıcıların o andaki tepkisi ve bu tepkiyi yaratmak önemlidir. Bir haber aktarıldığında o haberin dilinin nasıl şekillendiği, hangi bağlamlarla haberin açıklandığı ve alıcının bu haberi nasıl duyduğu önceden düşünülebilir ve tahmin etmek güç değildir.
• Aktarılan sözlü ya da yazılı iletiler aynı zamanda belge niteliği de taşır. Bu belgelere referans verilerek herhangi bir şeyin açıklanması sağlanabilir. Belgeler aracılığıyla tarihi olaylara yazılı ya da sözlü bir kaynak geliştirilmiş, gelecek için önemli bir birikim sağlanmış olacaktır.

Kitle İletişim Araçları Hangi Amaçlarla Kullanılır?#

Kitle iletişim araçlarının neredeyse her alanda aktif olması, kullanım amaçlarının da şekillenmesinde etkilidir. Birden fazla amaçla kitle iletişim araçları kullanılabilir. Bu amaçlar arasında şunlar ön plana çıkar:

• Yerel veya global alandaki gelişmeler haberleştirilerek insanlara aktarılır.
• İnsanların yaşadığı problemlerin görünür hâle getirilmesi kitle iletişim araçlarıyla sağlanır.
• Eğitim videolarının kaydedilmesi ve saklanmasında kitle iletişim araçları önemli bir rol oynar.
• Sanat ve edebiyata dair kaynaklar; kitap, dergi ya da elektronik kaynaklar ile insanlara ulaştırılır.
• Teknolojik değişimlerin hızlı bir şekilde herkes tarafından bilinmesi ve kullanılabilmesi için tanıtımlar yapılır.
• Ürün veya hizmetlerin pazarlanarak insanlara reklamlaştırılarak sunulması, satış imkânlarının çeşitlendirilmesi sağlanır.
• Siyasiler kendi fikir ve faaliyetlerini bu araçlarla insanlara duyurur.
• İnsanların sağlık alanında son bilimsel gelişmelerden haberdar olması ve bu imkânları yakından tanıması sağlanır.
• Etkinliklerin duyurulması, daha geniş kitlelere ulaştırılarak onların da katılım sağlayabilmesi için ortam hazırlanır. Online alandaki etkinliklerle daha fazla insana ulaşılır.

Pazarlama ve Kitle İletişimi Arasında Nasıl Bir İlişki Vardır?#

Kitle iletişimi denildiğinde yalnızca haberlerin ya da yazıların insanlara ulaştığı bir düzlemden söz etmek güçtür. Günümüzde kitle iletişimi, daha farklı bağlamlarda da ele alınabilir. Bu noktada öne çıkan pazarlama alanı, şirketlerin ilk kuruldukları andan itibaren kitleleri düşünüp onlara göre aksiyon aldıkları bir alandır. Markalar açısından bu kitleler bütün herkesi kapsamaz. Etkili bir strateji belirlemek için hedef kitle denilen sınırlı bir topluluğu ifade eden çalışmalar içinde olunur. Hedef kitle çalışmaları, markanın pazarlamak istediği ürün ya da hizmet için potansiyel alıcıların özelliklerini içeren çalışmalardır. Hedef kitleyi tanımak ve onlara göre düzenlemelere gitmek kısa sürede daha etkili sonuçlar getirecektir.

Pazarlama ve kitle iletişimi denildiğinde öne çıkan pazarlama türü geleneksel pazarlama yerine büyük ölçüde dijital pazarlamadır. Dijital pazarlamanın içinde; sosyal medya çalışmaları, bloglar, video pazarlama veya influencer pazarlama gibi alt başlıklar yer alır. Bunlara daha çok odaklanılmasının nedeni ise kitlelerin bu alanlarda daha fazla toplanmış olmasından kaynaklıdır. Ayrıca sosyal medyalardan insanlara ulaşılırken onların sosyodemografik açıdan bilgilerine ulaşabilmek, en çok kimlerin takip ettiğini kontrol edebilmek, bazı özellikler aracılığıyla soru-cevap yapabilmek gibi birçok avantaj da sağlanır.

Kitle İletişim Araçları Toplumu Nasıl Etkiler?#

Kitlelere hitap etmek için kullanılan araçların toplumu nasıl etkilediği her zaman bir merak konusu olmuştur. Özellikle sosyoloji ve iletişim alanında bununla ilgili birçok çalışma vardır. Kimileri toplumu iyi yönde etkilediğini savunurken kimileri de şiddete ya da kötü davranışlara özendirdiği yönünde söylemler üretir. Bu bağlamda denilebilir ki televizyonun ve sinemanın ortaya çıkmasıyla birlikte görüntü ve ses olarak aktarılabilen kurgular ve haberler; insanların kendi dünyalarının genişlemesinde önemli bir etki yaratmıştır. Farklı görüşlere, görüntülere, seslere, dillere ve coğrafyalara televizyon ve sinema aracılığıyla ulaşmak mümkündür. 

Kitle iletişim araçlarının toplumu etkilediğinin farkında olunması bazı kişiler tarafından olumsuz amaçlarla da kullanılabilir. Bir grubun hedef gösterilmesi, kışkırtma, yalan haberlerle manipüle etme ya da yanlış yönlendirmeler yapma gibi birçok durum ortaya çıkabilir. Bilginin böylesine hızlı yayılabilmesinin olumsuz etkisi de buradan kaynaklanır. Özellikle sosyal medyalarda yapılan paylaşımların doğruluğu üzerine düşünmek zorunlu hâle gelmiştir. Herkesin bilgi üretebildiği bir alanda, her görülen ya da izlenilen şeye inanmak bir o kadar güçtür.

Sizde kitlelerinizle daha iyi iletişim kurmak için JivoChat Canlı Destek Sistemi kullanabilirsiniz.